Schoolmeesters van vroeger in Boornbergum, Kortehemmen en De Veenhoop
Boornbergum
In 1581 was hier Sitse Meintesz als schoolmeester. In de jaren 1646-1648 was Jan Bauckes hier als dorprechter met zijn vrouw Arrien Tjaerdsdr. Het is niet zeker of hij ook schoolmeester was. In 1668 was Roeloff Egberts hier als schoolmeester. In 1669 vertrok hij naar Oudega. Van 1669 tot 1671 was hier mr. Hans ab Hagen. Waarschijnlijk was hij hier reeds in nov. 1666 uit Beetsterzwaag gekomen. Van 1671 tot 1674 was hier mr. Roelof Cornelis; hij ontving telkens 10 gulden “ter causa” van schooldienst. In 1674 kwam mr. Meyne Arends; hij vertrok in 1675 naar Wier. In de jaren 1675-1676 was mr. Tjeerd Auckes hier als schoolmeester en voorzanger. Van 1676 tot 1677 ontving Aysso Hajes 5 gulden voor schooldienst. Tjeerd Auckes bleef toen voorzanger voor eveneens 5 gulden.
Van 1677 tot 1682 was Tjepke Tzidgers hier als schoolmeester; hij kwam uit Oldekerk (Gr.). Hij ontving daarvoor weer 10 gulden en was dus waarschijnlijk ook voorzanger. Op 13 febr. 1684 trouwde hij te Boornbergum met Baukjen Wates. In nov. 1689 vertrok hij naar elders.
Van 1682 tot 1683 ontving Andries Wisses 5 gulden voor schooldienst. Van 1683 tot 1684 ontving Tjaerdt Auckes eenzelfde bedrag als voorzanger. Van 1684 tot 1687 was mr. Oeds Hendriks schoolmeester; Tjeerd Auckes was toen de voorzanger. Van 1687 tot 1689 ontving Tjepke Tzidgers telkens 10 gulden voor 1 jaar voorzingen en een half jaar schoolhouden. Zie over hem: Sljucht en Rjucht 1902, p. 378.
Tjeerd Auckes fungeerde nog af en toe als voorzanger. Hij is overleden op 2 april 1700 en zijn vrouw is
op 10 aug. 1719 gestorven.
Van 1689 tot 1693 was hier mr. Oeds Hendriks, ook wel Oetzonius Hendriks genaamd. Hij trouwde hier op 8 febr. 1693 met Geeske Jans, eveneens afkomstig van Boornbergum. Ze vertrokken in 1693 naar Drachten (Buurt). Van 1693 tot 1695 ontving Lodovicus Lefferts telkens 10 gulden voor kerk- en schooldienst. Van 1695 tot 1696 gold dat voor Feytse Taeckes en van 1696 tot 1700 verrichtte Wijtze Willems kerk- en schooldienst voor 10 gulden. Van 1700 tot 1701 was hier Johannes Klazes als schoolmeester.
Van 1701 tot 1711 was hier mr. Hotze van Calsbeek. Hij had zich hier vanuit Akkrum als timmerman gevestigd in 1699 met zijn vrouw Froukjen Jeips. Zij waren daar getrouwd in sept. 1697. Zijn vrouw overleed in 1704. Op 25 dec. 1705 hertrouwde hij hier met Riemke Eerijts en 3 nov. 1709 nog eens met Trijntje Jelles. Hij kwam hier in 1744 nog voor als dorprechter, wat hij ook in 1712 reeds was, en is op 26 jan. 1749 gestorven.
Sedert 1711 werd de schooldienst in Boornbergum verricht door mr. Roelef Roelefs. Hij was hier in 1710 van Drachten ingekomen met zijn vrouw Stijntje Hendriks. Hij ontving per jaar 10 gulden voor schooldienst en voorzingen in de kerk, welk bedrag in 1727 op 20 gulden werd gebracht. Op 31 okt. 1730 is hij gestorven, 48 jaar oud; zijn vrouw overleed op 25 jan. 1732. De school werd de winter van 1730-1731 waargenomen door Johannes Heronimus.
In 1731 kwam Jouke Saackes als schoolmeester uit Oudega met zijn vrouw Taalke Jans. Ze vertrokken in 1733 weer naar Oudega, waar hij echter geen schoolmeester werd.
Van 1733 tot 1750 was hier Johannes Jans als schoolmeester. Hij is hier op 7 juni 1733 getrouwd met Aukjen Gerks. Voor één jaar voorzingen en een halfjaar schoolhouden genoot ook hij ƒ 20. Ze vertrokken in 1761 naar Rottevalle.
Van 1750-1762 was Hans Sijtzes Blom schoolmeester te Boornbergum. Net als de vorige schoolmeester begon hij met een salaris van ƒ 15, wat na enige jaren weer tot ƒ 20 verhoogd werd. In mei 1762 werd hij tot lidmaat aangenomen, maar op Allerheiligen 1762 vertrok hij met zijn vrouw Antje Hanzes naar Metslawier, waar hij ook schoolmeester werd.
In 1762 kwam hier mr. Gjalt Jaspers (later: Klinkhamer) als schoolmeester. Hij was hier op 16 nov. 1755 getrouwd met Stijntje Hendriks.Op 15 mei 1763 werden beiden aangenomen tot lidmaten op belijdenis des geloofs. Het traktement bedroeg eerst ƒ 15; in 1770 verhoogd tot ƒ 20 en in 1779 tot ƒ 21. In 1805 ontving hij ƒ 23 voor kerk- en schooldienst. Hij is hier in 1814 gestorven.
In 1814 kwam Halbe Jochums Beetsma, die mei 1816 vertrok naar Wetzens. In 1817 werd Kortehemmen met deze school gecombineerd.
Kortehemmen
Te Kortehemmen was bijna elke winter een andere schoolhouder: van 1683-1744 tel ik er 30; van 1759-1790 weer 7 en van 1810-1816 nog 4 schoolhouders. (Van 1746- 1759 en van 1790-1800 wordt in de rekeningen van geen schooldienst gerept, waarschijnlijk door gebrek aan leerlingen.)
Op 1, 8 en 15 dec. 1622 was de huwelijksproclamatie van Halbe Saackes, schooldienaar in de “Cortehemmen” en weduwnaar van Hijlck Fetsesdr., en Machtel Hendricksdr., geboren te Arnhem (Trouwboek Leeuwarden.)
In de winter van 1683 op 1684 was Gouwe Sierds hier als schoolmeester. Van 1685 tot 1686 was dat Lieuwe Tiedgers. Van 1686 tot 1687 was Bouwe Jelles schoolmeester en van 1688 tot 1689 was Lieuwe Tiedgers hier weer als zodanig. Van 1689 tot 1690 was Jan Remmelts hier en van 1690 tot 1691 Lodewijk Lefferts, die in de jaren 1693-1695 als schoolmeester te Boornbergum was. Van 1691 tot 1692 was Popke Bruchts schoolmeester te Kortehemmen.
In de winter van 1692-93 was Magdalena Lefferts de waarneemster van de school: het eerste vrouwelijke hoofd! Haar prestaties werden met 5 gulden beloond. Van 1693 tot 1694 was Goytse Theunis de schoolmeester en van 1694 tot 1695 bediende Gouwe Sierds de school weer. Van 1695 tot 1698 was Bouwe Jelles hier weer en van 1698 tot 1699 was hier Anne Roelofs. Van 1699 tot zijn dood in 1700 was Bouwe Jelles opnieuw schoolmeester; zijn weduwe was Albartsen Idsedr.
Van 1700 tot 1701 was Brucht Liebbes de schoolmeester en van 1701 tot 1702 ontving Pieter Geerts hiervoor 6 gulden. Van 1702 tot 1704 bediende Johannes Claeses de school en van 1706 tot 1711 opnieuw Popke Bruchts. Van 1711 tot 1712 en van 1713 tot 1716 was Binne Binnes de schoolmeester; in de winter van 1712/1713 vervulde Thaedeus Liebbes deze functie; in 1724 was hij te Rottevalle. Van 1716 tot 1717 was Harmen Eysses de schoolmeester en van 1717 tot 1719 Johannes Hoekstra. In de jaren 1719-1722 was hier Jan Bruijns als schoolmeester; in de winter van 1722/1723 was hij dat ook.
In de jaren 1721-1722 en van 1723 tot 1727 was Abe Taeckes de schoolmeester. In 1723 werd de beloning op ƒ 10 gebracht. Van 1727 tot 1728 was Goijtse Linses de schoolmeester en in de winter 1728/1729 was dat Jeyp Wijtzes. In de periode 1729-1730 weer Goijtse Linses. In de winter 1730/1731 was Johannes Hieronimus de schoolmeester te Kortehemmen en ook te Boornbergum. Van 1731 tot 1732 was hier Johannes Jans, die in 1733 naar Boornbergum vertrok. Johannes Roels was hier als schoolmeester in de winter 1732/1733 en in de periodes 1737-1741 en 1744-1746. In de jaren 1733-1735 was Jasper Feddes schoolmeester te Kortehemmen en van 1735 tot 1737 was dat Liebbe Rinses. In de jaren 1741-1742 was Wobbe Cornelis de schoolmeester en in de winter van 1742 op 1743 Johannes Martinus.
Van 1743 tot 1744 bediende Sijbe Douwes de school en tussen 1759-1761 ontving Alle Meines jaarlijks 10 gulden voor schooldienst; hij was hier in de jaren van 1761 tot 1764 ook. Van 1767 tot 1768 was Bonne Klaeses hoofd van deze school en in de periode 1764-1767 was dat Durk Michiels. In de winter van 1768-1769 stond Michiel Egberts hier en in de jaren van 1769 tot 1781 Joucke Gosses; evenzo in de winter 1784-1785. In de jaren 1781-1782 was Egbert Egberts hier, evenals in 1786-1787. Van 1782 tot 1784 was Roel Bruchts schoolmeester, evenals in de jaren 1788-1790.
Na 1800 werd het traktement gebracht op ƒ 16 voor 4 maanden schoolhouden. De kerkdienst werd hier verricht door de schoolmeester van Boornbergum voor ƒ 15 per jaar; na 1801 ontbreken de rekeningen. In de periode 1810-1813 ontving J. Foppes Hemminga telkens ƒ 16 voor 4 maanden schoolhouden. In de jaren 1813-14 was hier Roelf J. Beetsma, van 1814 tot 1815 Freerk Tjeerds en in 1815-16 Fedde J. Beetsma.
In 1817 werd de school opgeheven en afgebroken. De kinderen gingen voortaan naar Boornbergum, waar sedertdien het gehele jaar door schoolgehouden moest worden.
Terug in Boornbergum
In Boornbergum werd in 1818 een nieuwe school gebouwd. Als hoofd werd benoemd: Berend Mulder, 3e ranger en eerder adjunct te Gieten, van 1 dec. 1818 tot eind 1819, toen hij naar Midlum vertrok. Het traktement bedroeg toen ƒ 137 (ƒ 50 van de Grietenij, ƒ 63 van het dorp Boornbergum en ƒ 22 van Kortehemmen), plus de schoolgelden en een vrije woning.
Van 1 juni 1820 tot 15 okt. 1824, toen hij naar Rinsumageest vertrok, was Tjebbe IJsbrands Gatsonides hoofd van deze school. Op 1 april 1825 werd hij opgevolgd door Klaas Roukema, 3e rang, uit Tjerkgaast. Het traktement bedroeg toen ca. ƒ 235, plus de schoolpenningen en een woning. De school werd in 1834 verbouwd. In de zomer van 1839 ging hij met pensioen. Hij woonde in 1869 te Benedenknijpe.
Van 1 juli 1839 tot 1881 was Jacob W. Wiegersma, geboren in 1815, hoofd van deze school. Hij was eerder ondermeester te Luinjeberd. Hij is in 1885 gestorven en te Boornbergum begraven. Van 1881 tot zijn dood in 1911 was G.P. Westerhof hoofd van deze school. Hij kwam van Hoornsterzwaag. In 1888 werd een nieuwe school gebouwd.
In aug. 1911 kwam S.D. le Fèbre, eerder onderwijzer in Nederlands Indië, als hoofd. In mei 1916 werd hij leraar aan de Rijksdagnormaalschool te Heerenveen, waar hij op 10 juni 1931 stierf. Hij was de schrijver van het jongensboek Ascon de Fries. Van 1916 tot 1925 was T. Donia hoofd van deze school. In 1925 werd hij opgevolgd door Jan Duursma. In de zomer van 1928 werd hij directeur van de lagere landbouwschool te Oldeberkoop. Later werd hij directeur van de landbouwschool te Hoorn. Hij is op 17 juli 1948 op 52-jarige leeftijd overleden. Op 1 nov. 1928 kwam J.A. van Ernst; in 1931 vertrok hij naar Medemblik. Op 1 juli 1931 kwam W. Hoogeveen van Hollum (Am.). Hij werd op 1 sept. 1948 ULO-onderwijzer op Ameland. In okt. 1948 kwam zijn opvolger: A. Kinderman, onderwijzer te Hardegarijp. In 1953 was hij nog steeds hoofd van deze school. Op 20 mei 1954 werd hier een nieuwe school in gebruik genomen.
De Wilgen
Op 1 nov. 1878 werd te Boornbergum in de Wilgen een openbare lagere school geopend met als hoofd Jan Roelof Heeren. Hij was sedert 1 juli 1875 onderwijzer te Rottevalle geweest. Hij vertrok op 15 sept. 1879 naar Vrouwenparochie. Op 20 okt. 1879 kwam zijn opvolger: Jan Pieters Franx, onderwijzer te Ureterp. Hij was hier hoofd tot 1886. O. Broersma was van 1886 tot 1891 hoofd van deze school. In dat jaar kwam B. Hollander, die in 1894 naar Winsum vertrok. In 1894 kwam H. van Asperen, die in 1897 werd overgeplaatst naar Nijega (Sm.). J. Biegel was van 1897 tot 1917 hoofd van deze school. Toen kwam J. Groenewold, die in 1918 werd overgeplaatst naar Opeinde (Sm.). In 1919 kwam S. Terpstra, die op 22 aug. 1922 hoofd van een school te Sneek werd. Uit Langelille kwam in 1922 S.G. van der Velde. Op 1 jan. 1947 ging hij met pensioen. Zijn opvolger J.A. Haddering was eerder onderwijzer te Odoorn; hij vertrok in 1953 naar Nieuwe Pekela. In dat jaar kwam zijn opvolger: J. Baas, onderwijzer te Drachten.
Bijzonder onderwijs
De bijzondere (christelijk nationale) school te Boornbergum dateert van dec. 1905. Op 26 dec. 1905 werd Tijmen de Boer als hoofd van die school geïnstalleerd. Op 1 sept. 1940 ging hij met pensioen en werd toen opgevolgd door J. Kroon van Arum.
De Veenhoop (onder Boornbergum)
Hier werd op 1 nov. 1921 een school geopend met als hoofd R. Dijkstra, die in 1927 naar Herbaijum vertrok. In datzelfde jaar werd hij opgevolgd door Dirk Ebbels Linstra, geboren op 7 febr. 1898. In 1932 is hij vertrokken naar Volenhove. Zijn opvolger kwam in hetzelfde jaar: B.C. Elskamp, onderwijzer te Bloemendaal. In 1935 ging hij naar Hindeloopen. De school werd van 1 sept. tot 15 nov. 1935 tijdelijk waargenomen door J. Eizinga. Op 15 nov. 1935 kwam IJ. Kalsbeek uit Burgwerd; hij vertrok in 1944 naar Wartena. In 1945 kwam J. Brandsma, onderwijzer te Kollum en in de zomer van 1953 vertrok hij naar Oranjewoud. In 1954 werd G. Hof, onderwijzer te Leeuwarden, aangesteld als hoofd van deze school.
Uit: Schoolmeesters in Friesland 1600-1950 door Hartman Sannes
Naschrift:
In 1954 was de nieuwe openbare school van Boornbergum aan de Skoalfinne 1 gereed. 1955 werd de oude openbare school verbouw tot gymnastieklokaal, maar deze werd 1981 afgebroken om plaats te maken voor een nieuw gymnastieklokaal (Easterbuorren 25). 1990 werd de nieuwbouw van de Finneblom aan t’Herntsje 1 geopend.
De christelijke lagere school aan de Nijewei in Boornbergum deed dienst van 1905 tot 1971. Toen vond de nieuwbouw van By de Boarne plaats.